Fazla çaba sarf etmeden eğlendirip, bilgilendiren televizyon, bilgisayar gibi teknoloji harikası iletişim araçları ile görsel cazibesi yüksek, oyalayan ve eğiten bir çok oyun ve oyuncak arasından çocuklara kitabı sevdirmek günümüzde artık daha zorlaşmaktadır. Bu kadar uyarana sahip olmadığımız 20-30 yıl öncesinde tercih ettiğimiz, doğum günlerinde hediye olarak seçtiğimiz kitaplardı. Şimdi ise çocuklar klasik roman kahramanlarını değil, çizgi film kahramanlarını daha iyi tanıyorlar.

Bebeklikten başlayarak çocukları renk, çizgi ve sözcüklerle tanıştıran, anadilini öğrenmesine yardımcı olan kitaplar, hem görsel, hem de dilsel özellikler ile çocuğun oynama, eğlenme, görme, duyma, dokunma yoluyla tanıma ve keşfetme gereksinimlerini karşılayan, duygu ve düşünce dünyasını besleyen, yaratıcılık ve hayal dünyasını geliştiren araçlardır.

Çocuk okuma alışkanlığını öncelikle ailede, sonra da okulda kazanır.Ebeveynler kitaba değer veriyorsa, düzenli olarak okuyorsa çocuklarının okumaları için de model oluyorlardır.Çocukların kitabı sevmeleri, bebeklikten itibaren anlama, algılama, fiziksel, zihinsel ve psikolojik durumuna ait gelişim özelliklerindeki ilgi ve beklentilerine göre sağlanabilir.

Çocuk kitap ilişkisi çocuğun okuma yazmaya başlamasından çok önceki bebeklik döneminden itibaren başlar. Bu nedenle kitapla ilk tanışma bu dönemlerde başlamalıdır.

Yaş dönemlerine göre kitap özellikleri şu şekildedir ;

0-3 yaş

Müzikli, sesli
Dokunsal alanını uyaran
Tanıdık nesnelerin olduğu
Parlak renkli
Az kelimeli ve bu kelimelere ait bol resimleri olan(hayvan, eşya gibi)
Kolay yıpranmayacak kalitede
Ellerinin boyutuna uygun olmalıdır.

Bu resimli kitaplara dokunma elde tutma ile süreç başlar. Çevreyi tanımasına, çevreyle ilişki kurmasına, dilinin gelişmesine, algılama kapasitesinin artmasına yardımcı olur.

3-5 yaş

Kahraman figürleri olan masallar
Tanıdık durumların anlatıldığı, yaşama ait
Nesneleri sınıflandırabileceği
İyi resmedilmiş
Hayal gücünü harekete geçiren metinlerin önem kazandığı
Konuları sade, resimleri öyküyü anlatacak güçte olmalıdır.

Çocuğa okunan kitap, kavramsal gelişimine ve anlama becerisine katkı sağlar. Bilişsel gelişimine ve kişiliğin temellerine katkı yanında öğrenme isteğini ve merakını tatmin etmeye, soru sormaya teşvik etmeye yardımcı olur.

5-8 yaş

Güçlü hikayeleri olan
Kavram ve dil yönünden gelişmiş
Karakterleri güçlü
Sadece iyi ve doğruyu değil, kötü-yanlış karakterleri de içeren
İçinde bilinen kelimeleri içeren
Gerçek hikayelerden alıntıları olan
Yeni bilgiler öğreten, eğitici
Okumayı yeni öğrenenler için kısa ve büyük yazılarla yazılmış
İlgi alanına giren kitaplar olmalıdır.

Hayal gücünü kullanarak yorumlar yapmaya, yeni şeyler denemeye, duygu ve düşüncelerini tanımaya, dilini uygun kullanmaya ve okuyan kişiyle fiziksel ve duyuşsal yakınlaşmayı sağlar.

8-12 yaş

Çocuğun karakter ve zevkine uygun
Sadece mesaj kaygısı taşımayan, beyin fırtınası yapabileceği
Türk dilinin uygun kullanıldığı
Yaratıcılığını kışkırtan, sonunu kendi tamamlayabileceği
Özdeşim kuracağı
İlişkiler konusunda destekleyici, iyinin yanın da kötüye de yer veren
Farklı kültürleri tanıyabileceği, evrensel, iyi çevirisi olan
Duygusal, Macera türü, öğretici ya da mesaj verici özelliği abartılmamış kitapları seçebilirsiniz.

İlgi alanına yönelik her yeni bilgi ve kahraman onu heyecanlandıracak okuma isteğini arttırmaya başlayacaktır. Heyecanlı, maceralı olaylar ya da duygularını bulabileceği kitaplar ilgisini çekecektir.

Çocukların kitap okumayı sevmesi için neler yapılabilir?

• Anne Baba olarak siz bir kitap okuyucusu modeli olabilirsiniz.
• Kitap okumak için özel zamanlar ayırabilirsiniz
• Kitap okurken mimik ve ses tonunuzu kullanarak, kitaptaki hayal dünyasının içine çekebilirsiniz.
• Kitap okumayı sevmek kitabı tanımakla başlar. Kitapçıya giderek kitapları tanıması konunda rehberlik edebilir, onun nitelikli seçim yapmasını sağlayabilirsiniz.
• Ona okunan ya da kendi okuduğu kitabı babasına, arkadaşına anlattırabilir, böylece okumanın değerini, aktarma becerisini, başkasıyla paylaşmakla ilişkiyi geliştirmeyi destekleyebilirsiniz.
• Özel günlerinde ona ya da arkadaşlarına kitap hediye edebilirsiniz.
• Birlikte kitap evleri ve fuarlarına ziyaret yapabilirsiniz.
• Günlük gazete, dergi ve sürekli yayınları takip etmesini özendirebilirsiniz.
• Odasında kitaplarını koyabileceği bir kitaplık oluşturabilirsiniz.
• Kitaplarını arkadaşlarına ödünç vererek ya da alarak, okulun kütüphanesinden yararlanmasını sağlayabilirsiniz.

 

Kaynak:

Şeyda Özdalga, Uzman Klinik Psikolog

DBE Çocuk ve Genç Psikolojik Danışmanlık Merkez